Elementy finansów i bankowości (wyd. III)

Rozdział 1
Przedmiot, struktura i metoda nauki finansów 17
1.1. Zjawiska i procesy oraz stosunki finansowe jako przedmiot nauki
finansów 17
1.1.1. Etymologia pojęcia „finanse" 18
1.1.2. Finanse w ujęciu „zdroworozsądkowym" i naukowym 19
1.1.3. Główne podejścia do analizy zjawisk (procesów) finansowych 22
1.1.4. Ryzyko i niepewność a współczesne finanse 23
1.1.5. Procesy globalizacji a współczesne i przyszłe finanse 25
1.2. Struktura współczesnej nauki finansów 28
1.2.1. Rozwój ekonomii a rozwój nauki finansów (proces wyodrębniania
się i usamodzielniania) 29
1.2.2. Specyfika i status finansów jako dyscypliny naukowej 30
1.2.3. Pozostałe subdyscypliny i nowe nurty nauki finansów - wybrane
przykłady 36
1.2.4. Finanse sfery nieformalnej („mafijne") 36
1.2.5. E-finanse (e-finance) 39
1.2.6. Mikrofinanse 42
1.2.7. Finanse porównawcze (komparatystyka finansowa) 44
1.3. Otoczenie współczesnej nauki finansów 46
1.4. Metoda badawcza nauki finansów 49
1.4.1. Metodologia i metodyka nauki finansów 49
1.4.2. Abstrakcje naukowe stosowane w nauce finansów 49
1.5. Nauka finansów - funkcje, paradygmaty, perspektywy 57
1.5.1. Problemy badawcze nauki finansów 59
1.5.2. Główne paradygmaty („wzorce myślenia") współczesnej
nauki finansów 59
1.5.3. Współczesne i przyszłe wyzwania wobec nauki finansów
(studia przypadków) 64

Rozdział 2
Geneza, ewolucja i teorie pieniądza 67
2.1. Stadia rozwoju pieniądza 67
2.2. Euro - wspólna waluta europejska 70
2.3. Rola pieniądza we współczesnej gospodarce 72
2.4. Wymienialność pieniądza i systemy kursów walutowych 75
2.4.1. Wymienialność waluty 75
2.4.2. Kurs walutowy. Systemy kursów walutowych 76
2.5. Popyt na pieniądz i podaż pieniądza 78
2.5.1. Popyt na pieniądz 78
2.5.2. Pojęcie podaży pieniądza 81
2.5.3. Mechanizm kreacji pieniądza 82
2.6. Główne teorie pieniądza 85
2.6.1. Klasyczna ilościowa teoria pieniądza 85
2.6.2. Teoria preferencji płynności J.M. Keynesa 87
2.6.3. Monetarystyczna teoria pieniądza M. Friedmana 88
2.6.4. Neokeynesizm i neomonetaryzm 89
2.6.5. New View 90
2.7. Inflacja - pojęcie, rodzaje, skutki i metody przeciwdziałania 90
2.7.1. Pojęcie i rodzaje inflacji 90
2.7.2. Deflacja 92
2.7.3. Ekonomiczne i społeczne skutki inflacji 93
2.7.4. Metody przeciwdziałania inflacji 95

Rozdział 3
Architektura współczesnego systemu finansowego 97
3.1. Istota, funkcje i zasady działania systemu finansowego 97
3.1.1. Pojęcie i otoczenie systemu finansowego 97
3.1.2. Funkcje systemu finansowego 99
3.1.3. Zasady funkcjonowania systemu finansowego 101
3.2. Międzynarodowy system finansowy 102
3.3. System finansowy państwa (krajowy sektor finansowy) 104
3.3.1. Sektor finansowy a sektor niefinansowy 104
3.3.2. Podmioty nadwyżkowe i deficytowe 105
3.3.3. Struktura krajowego systemu finansowego 106
3.3.4. Konkurencja i kooperacja w sektorze finansowym 109
3.3.5. Konkurencyjność i inne atrybuty systemu finansowego 112
3.3.6. Procesy integracji bankowości i ubezpieczeń 113
3.4. Rozwój i internacjonalizacja systemu finansowego w Polsce na przełomie
XX i XXI wieku 116
3.4.1. Status własnościowy przedsiębiorstw finansowych 119
3.4.2. Wielkość instytucji finansowej 120
3.4.3. Pochodzenie kapitału instytucji finansowych 122
3.5. Strategia i polityka bezpieczeństwa na rynkach finansowych
Unii Europejskiej 126
3.5.1. Uwagi wstępne 126
3.5.2. Główne dylematy strategii i polityki rozwoju rynków finansowych
Unii Europejskiej 127

Rozdział 4
Banki i systemy bankowe 133
4.1. Początki rozwoju bankowości i banków 133
4.1.1. Geneza pojęcia „bank" 133
4.1.2. Stadia ewolucji bankowości 133
4.1.3. Współczesne określenia i definicje banku 136
4.2. Rodzaje banków 137
4.3. Rola banków w gospodarce 141
4.4. System bankowy - pojęcie, funkcje, modele 143
4.5. Systemy bankowe w wybranych krajach 146
4.5.1. System bankowy Stanów Zjednoczonych 146
4.5.2. System bankowy Niemiec 150
4.5.3. System bankowy Wielkiej Brytanii 152
4.5.4. System bankowy Japonii 153
4.6. System bankowy w Polsce - rys historyczny 155

Rozdział 5
Bankowość centralna i polityka pieniężna 159
5.1. Krótka historia bankowości centralnej 159
5.1.1. Bankowość centralna w Polsce 160
5.1.2. Bank Polski 161
5.1.3. Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa 161
5.1.4. Bank Polski SA 161
5.1.5. Narodowy Bank Polski 162
5.2. Narodowy Bank Polski po 1988 r. 163
5.3. Cel i funkcje NBP 169
5.3.1. Cel działania NBP 169
5.3.2. Bank emisyjny 170
5.3.3. Bank banków 171
5.3.4. Nadzór bankowy 172
5.3.5. Organizacja rozliczeń pieniężnych 174
5.3.6. Działalność dewizowa 176
5.3.7. Pozostałe obszary działalności 176
5.3.8. Bank państwa 177
5.4. Polityka pieniężna współczesnego banku centralnego 178
5.4.1. Cele polityki pieniężnej 178
5.4.2. Instrumenty polityki pieniężnej 180
5.4.3. Rezerwa obowiązkowa 180
5.4.4. Operacje otwartego rynku 181
5.4.5. Operacje kredytowo-depozytowe 183
5.4.6. Instrumenty administarcyjne 184
5.4.7. Polityka pieniężna w Polsce 184
5.5. Niezależność banku centralnego 187

Rozdział 6
Bankowość komercyjna i spółdzielcza 193
6.1. Zasady działania przedsiębiorstwa bankowego 193
6.2. Konkurencyjność przedsiębiorstwa bankowego 195
6.2.1. Model współczesnego banku 196
6.2.2. Przeobrażenia struktury własnościowej i organizacyjnej
banku 197
6.3. Nowe tendencje w organizacji i zarządzaniu przedsiębiorstwami
bankowymi 199
6.3.1. Specyfika zarządzania bankiem 199
6.3.2. Główne techniki wykorzystywane w zarządzaniu bankiem 199
6.4. Bankowość spółdzielcza w Europie 203
6.4.1. Uwarunkowania rozwoju bankowości spółdzielczej w Europie 203
6.4.2. Struktury organizacyjne banków spółdzielczych w Europie 205
6.4.3. Bankowość spółdzielcza w Polsce 207
6.5. Tendencje rozwojowe i zmiany strukturalne w bankowości komercyjnej
i spółdzielczej na świecie i w Polsce 211

Rozdział 7
Elementy bankowości elektronicznej 217
7.1. Istota bankowości elektronicznej - pojęcie, elementy, ewolucja 217
7.1.1. Pojęcie i elementy bankowości elektronicznej 217
7.1.2. Ewolucja systemów bankowości elektronicznej 219
7.1.3. Główne przyczyny rozwoju bankowości elektronicznej 222
7.1.4. Usługi bankowości elektronicznej 222
7.2. Bankowość internetowa i modemowa - pojęcie, ewolucja, klasyfikacja 223
7.2.1. Pojęcie i ewolucja bankowości internetowej 223
7.2.2. Klasyfikacja banków świadczących usługi poprzez Internet 225
7.2.3. Bankowość modemowa 227
7.3. Bankowość telefoniczna - pojęcie i formy 229
7.4. Bankowość terminalowa - bankomaty, terminale, kioski 231
7.4.1. Bankomaty - pojęcie i ewolucja 232
7.4.2. Klasyfikacja bankomatów 232
7.4.3. Elektroniczne terminale do akceptowania kart 233
7.4.4. Kioski multimedialne 234
7.5. Elektroniczne instrumenty płatnicze - pojęcia, klasyfikacja, podmioty,
umowa 235
7.5.1. Pojęcie i klasyfikacja elektronicznych instrumentów płatniczych 235
7.5.2. Podmioty biorące udział w realizacji płatności z wykorzystaniem
elektronicznych instrumentów płatniczych 237
7.5.3. Wydawcy elektronicznych instrumentów płatniczych 238
7.5.4. Posiadacze elektronicznych instrumentów płatniczych 239
7.5.5. Agenci rozliczeniowi i akceptanci elektronicznych instrumentów
płatniczych 239
7.5.6. Systemy (organizacje) elektronicznych instrumentów
płatniczych 240
7.5.7. Umowa o elektroniczny instrument płatniczy 240

Rozdział 8
Usługi, operacje i czynności bankowe 243
8.1. Pojęcie, cechy i klasyfikacja usług, operacji i czynności bankowych 243
8.1.1. Pojęcie usług, operacji, czynności finansowych i bankowych 243
8.1.2. Cechy usług bankowych 247
8.1.3. Klasyfikacja usług bankowych 249
8.2. Kredytowe usługi, operacje, czynności bankowe. Pojęcie kredytu 252
8.2.1. Rodzaje kredytów 252
8.2.2. Elementy i cechy umowy kredytowej 255
8.2.3. Procedura kredytowa, ocena zdolności kredytowej 255
8.2.4. Główne formy zabezpieczenia kredytu 258
8.3. Depozytowe usługi, operacje, czynności bankowe 261
8.4. Rozliczeniowe usługi, operacje, czynności bankowe. Operacje gotówkowe 264
8.4.1. Operacje kasowo-skarbcowe 264
8.4.2. Rozliczenia gotówkowe 264
8.4.3. Rozliczenia bezgotówkowe 265
8.5. Odbiorcy i oferenci usług, operacji, czynności bankowych 270
8.6. Formy sprzedaży usług, operacji, czynności bankowych 273

Rozdział 9
Elementy ubezpieczeń gospodarczych i społecznych 277
9.1. Pojęcie i zakres ryzyka 277
9.2. Istota, funkcje i zasady ubezpieczeń 280
9.3. Regulacja prawna działalności ubezpieczeniowej 283
9.3.1.Instytucje ubezpieczeniowe 283
9.4. Techniczna charakterystyka kontraktu ubezpieczeniowego 286
9.5. Gospodarka finansowa zakładu ubezpieczeń 291
9.5.1. Upadłość zakładu ubezpieczeń 296
9.5.2. Metody oceny towarzystwa ubezpieczeniowego 298
9.6. Ubezpieczenia społeczne 300
9.6.1. Składka na ubezpieczenie społeczne 304
9.6.2. Otwarte fundusze emerytalne - zasady funkcjonowania 305

Rozdział 10
Elementy rynku kapitałowego 309
10.1. Otoczenie i podstawy teoretyczne rynku kapitałowego 309
10.1.1. Otoczenie rynku kapitałowego 309
10.1.2. Teoretyczne podstawy rynku kapitałowego 309
10.1.3. Teoria efektywnych rynków kapitałowych 310
10.1.4. Prace H. Markowitza i J. Tobina 311
10.1.5. Główne modele rynku kapitałowego (W. Sharpa, CAPM, APT) 312
10.1.6. Psychologia giełdy i idea finansów behawioralnych 313
10.1.7. Teoria chaosu i modele nieliniowe a rynek kapitałowy 314
10.2. Pojęcie i struktura krajowego rynku kapitałowego 314
10.2.1. Istota i definicje rynku kapitałowego 314
10.2.2. Podstawowe cechy i funkcje rynku kapitałowego 315
10.2.3. Elementy rynku kapitałowego 316
10.3. Inwestycje rzeczowe i kapitałowe. Instrumenty rynku pieniężnego
i kapitałowego 318
10.3.1. Inwestycje rzeczowe i kapitałowe 318
10.3.2. Instrumenty rynku pieniężnego 320
10.3.3. Instrumenty rynku kapitałowego - główne kryteria podziału 322
10.3.4. Gospodarcze funkcje papierów wartościowych 323
10.3.5. Obligacje 323
10.3.6. Akcje 324
10.3.7. Hipoteczne i publiczne listy zastawne 325
10.3.8. Jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych 326
10.3.9. Instrumenty pochodne 327
10.3.10. Podstawy podejmowania decyzji inwestycyjnych 327
10.4. Giełda Papierów Wartościowych 328
10.4.1. Istota, definicje i funkcje giełdy papierów wartościowych 328
10.4.2. Giełda papierów wartościowych w Polsce 329
10.4.3. Otoczenie giełdy, jej uczestnicy i instytucje rynku
kapitałowego 329
10.4.4. Główne rodzaje zleceń giełdowych 331
10.4.5. Ustalanie cen walorów, przyjmowanie zleceń i organizacja
sesji giełdowej 332
10.4.6. Kapitalizacja rynkowa spółki akcyjnej i kapitalizacja giełdy 333
10.4.7. Indeksy giełdowe i giełdy na świecie 334
10.5. Techniczna, fundamentalna i portfelowa analiza papierów
wartościowych 335
10.5.1. Cykle (fale) giełdowe, wskaźniki rynkowe 335
10.5.2. Analiza techniczna 336
10.5.3. Analiza fundamentalna 337
10.5.4. Analiza portfelowa 338
10.6. Strategie giełdowe (inwestycyjne) 338
10.6.1. Problemy podejmowania decyzji inwestycyjnych i strategie
giełdowe 338
10.6.2. Podstawowe rodzaje przestępstw na rynku kapitałowym 339

Rozdział 11
Elementy finansów przedsiębiorstw 341
11.1. Wprowadzenie do finansów przedsiębiorstw 341
11.1.1. Pojęcie przedsiębiorstwa oraz przedsiębiorcy 341
11.1.2. Cele finansów przedsiębiorstwa 343
11.1.3. Formy prawne prowadzenia działalności gospodarczej 344
11.1.4. Specyfika finansów korporacji i MŚP 346
11.2. Ocena kondycji finansowej przedsiębiorstwa 348
11.2.1. Elementy analizy finansowej przedsiębiorstwa 348
11.2.2. Dźwignia finansowa i próg rentowności 356
11.3. Kształtowanie struktury kapitału przedsiębiorstwa 357
11.3.1. Elementy składowe kapitałów firmy 357
11.3.2. Wybrane źródła pozyskiwania kapitału przez przedsiębiorstwa 363
11.4. Decyzje inwestycyjne przedsiębiorstwa 369

Rozdział 12
Elementy finansów gospodarstw domowych 375
12.1. Pojęcie, cel i funkcje gospodarstw domowych 375
12.1.1. Gospodarstwo domowe jako podmiot gospodarujący 375
12.1.2. Gospodarstwo domowe jako zespół osób mieszkających razem
i wspólnie utrzymujących się 375
12.1.3. Gospodarstwo domowe jako jednostka konsumpcyjna 376
12.1.4. Gospodarstwa domowe jako homo oeconomicus 376
12.1.5. Gospodarstwa domowe - istotny podmiot systemu
finansowego 376
12.1.6. Cel działalności gospodarstwa domowego 376
12.1.7. Funkcje gospodarstw domowych 377
12.2. Klasyfikacja gospodarstw domowych 378
12.3. Pojęcie finansów gospodarstw domowych 383
12.4. Decyzje finansowe gospodarstw domowych 383
12.4.1. Obszary decyzji finansowych gospodarstw domowych 383
12.4.2. Konsumpcja jako obszar decyzji gospodarstw domowych 384
12.4.3. Oszczędzanie i inwestowanie jako obszar decyzyjny gospodarstw
domowych 387
12.4.4. Oszczędzanie w teoriach ekonomicznych 389
12.4.5. Kredytowanie i bankructwa gospodarstw domowych 390
12.5. Racjonalność decyzji finansowych gospodarstw domowych 392
12.5.1. Racjonalność decyzji gospodarstw domowych 392
12.5.2. Racjonalność w świetle teorii 396
12.5.3. Podatki od osób fizycznych a zmiany w strukturze finansowania
konsumpcji 397

Rozdział 13
Elementy finansów publicznych (rządowych i samorządowych) 401
13.1. Finanse publiczne - istota zjawiska 401
13.1.1. Struktura systemu finansów publicznych (ujęcie podmiotowe,
prawne, instytucjonalne, instrumentalne) 401
13.1.2. Budżet państwa w systemie finansów publicznych 402
13.1.3. Funkcje budżetu państwa i zasady budżetowe 403
13.1.4. Zasady budżetowe 405
13.1.5. Zasadnicze elementy procedury projektowania budżetu
państwa 406
13.2. Wydatki i dochody budżetowe 408
13.2.1. Istota wydatków publicznych 408
13.2.2. Rodzaje wydatków publicznych 408
13.2.3. Racjonalizacja wydatków publicznych 410
13.2.4. Rodzaje dochodów publicznych 412
13.3. Równowaga i nierównowaga budżetowa. Deficyt budżetowy.
Dług publiczny 414
13.3.1. Istota i czynniki równowagi budżetowej 414
13.3.2. Rodzaje sald budżetowych: nadwyżka budżetowa i deficyt
budżetowy 416
13.3.3. Dług publiczny 418
13.4. Podatki i polityka fiskalna 420
13.4.1. Definicja, rodzaje i funkcje podatków 420
13.4.2. Główne zasady podatkowe 422
13.4.3. Krzywa Arthura Laffera 423
13.4.4. Determinanty i kryteria oceny systemów podatkowych 425
13.4.5. Istota, cele i instrumenty polityki fiskalnej 426
13.5. Współczesny system podatkowy w Polsce 428
13.5.1. Podatek dochodowy od osób prawnych (CIT) 428
13.5.2. Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) 429
13.5.3. Podatek akcyzowy 430
13.5.4. Podatek od towarów i usług 431
13.5.5. Podatek od gier losowych i zakładów wzajemnych 432
13.6. Finanse samorządowe (regionalne i lokalne) 433
13.6.1. Pozycja finansów samorządowych w systemie finansów
publicznych. Determinanty i granice decentralizacji 433
13.6.2. Finanse regionalne - determinanty konkurencyjności regionów
w Polsce 434
13.6.3. Finanse lokalne (komunalne) - czynniki oddziałujące na budżety
powiatów i gmin 435
13.6.4. Finanse samorządowe a instytucje bankowo-finansowe 437
13.6.5. Samorządy jako beneficjenci funduszy strukturalnych i funduszu
spójności Unii Europejskiej 439